Vragen en antwoorden, en alle voordelen van Bokashi-cake & Bokashi-vloeistof voor je huisplanten, moestuin en bodemleven, ‘verboden’ in de landbouw, ook mogelijk zonder zo’n dure emmer. Ervaringen van kenners & commentaren van gebruikers.
Eindtijdnieuws.com
28 februari 2024
Tja, waarom zouden boeren worden afgeschrikt om bokashi te gebruiken, denk je?
Omdat het te veel voordelen heeft voor het bodemleven, het plantenleven en het leven van ons mensen? Laat je niets wijsmaken door hen, die bokashi proberen te ontkrachten als een soort ‘mythe’.
Dit zijn enkele regels van de ‘overheid’:
‘Bokashi mag in de gangbare landbouw niet worden gebruikt als meststof. Maar in de biologische landbouw mag het wel. De wet maakt voor biologische bedrijven een uitzondering….’ Het lijkt mij zeer lastig om hier ‘omwegen’ voor te vinden, maar ik hoop en bid dat die er wel zijn.
Het is niet natuurlijk dat we voedselafval enkele weken in een emmer in de keuken verzamelen, en we zijn getraind en gehersenspoeld om te denken dat ‘bacteriën riskant zijn, en dat alle rommel in de keuken onmiddellijk moet worden verwijderd, voordat….’ Nu, lees de waarheid over bokashi en hoe eenvoudig je het kunt maken, zelfs met heel erg weinig middelen!
Bokashi is een Japans woord voor ‘gefermenteerd organisch materiaal’
Bokashi-composteren verschilt een beetje van andere methoden, omdat het eigenlijk een fermentatiesysteem is, en daarom supergezond. Dit is niet hetzelfde als gewoon composteren, of het hebben van een wormenbak (vermicompost). Met bokashi houd je zowel een bokashi-cake als -vloeistof over; beide zijn bruikbaar, binnen- en buitenshuis.
Geen geld voor zo’n fancy design Bokashi-emmer?
Het hele systeem is best eenvoudig. DIY: je kunt van 2 emmers met deksel en een kraantje al gauw zelf een emmer maken. Bovendien, 1 emmer zonder kraantje werkt ook, zolang deze maar heel goed sluit met een deksel. Er mag bijvoorbeeld geen zuurstof bijkomen.
Bokashi versus gewoon composteren
En verder kun je meer soorten materialen in je bokashi-emmer doen. Naast de groente- en fruitresten, gekookt voedsel, eierschalen, theeprut en koffiedik, kun je ook vet (met mate), zuivel (behalve melk), pitten, houtskool (van een zuivere bron zonder chemicaliën, etc.), schelpen, vlees en zelfs botten toevoegen aan een bokashi-systeem. Het werkt ook veel sneller dan welke andere vorm van compostering dan ook, waarbij het hele proces 2 tot 6 weken duurt, en in een warm klimaat zelfs korter, 2 of 3 weken.
Bokashi-vloeistof heeft een significant effect op de plantengroei, opbrengst en kwaliteit
Uit onderzoek is gebleken dat bemesting met bokashi-vloeistof alleen al een significant effect heeft op de plantengroei, opbrengst en kwaliteit, en dan hebben we het nog niet gehad over de bokashi-cake:
Abstract onderzoek (headlines)
De plantengroeiparameters van Patchouli (Pogostemon cablin Benth.) werden significant beïnvloed door Bokashi-behandeling met maximale hoogte, aantal takken, plantspreiding, bladgrootte en bladoppervlakte-index van respectievelijk 72,4 cm, 32,8 cm, 7818,63 cm², 64,88 cm² en 5,06. Toepassing van de Bokashi-behandeling leverde de hoogste droge grasopbrengst op van 4,67 ton/ha, tegen 3,96 ton/ha bij een eenmalige oogst. Het essentiële oliegehalte en de olieopbrengst per hector werden ook aanzienlijk beïnvloed door de Bokashi-behandeling…. Andere belangrijke componenten zijn ook hoger in de Bokashi-behandeling dan in de controlegroep.
Voordelen van Bokashi maken
-De bokashi bemesting spoelt niet weg en blijft in de bodem zitten!
-Je verwerkt je eigen restafval, zowel van de keuken als uit de tuin.
-Je zult bijna geen huisafval meer hebben.
-Je bodem wordt vruchtbaarder en rijk aan bodemleven.
-Een deel wordt omgezet in humus, waardoor de bodemstructuur verbetert en water beter wordt vastgehouden.
-De planten zijn weerbaarder tegen ziekten, plagen en schimmels zoals meeldauw.
-Je hebt geen andere meststoffen meer nodig!
-Je plantenpotten houden water beter vast, zodat je minder water hoeft te geven.
-Compostversneller
-Voedsel voor wormenbak
-Je eigen aardefabriek: je maakt je eigen levende aarde in slechts 2 tot 6 weken, beter dan compost.
-Goede voeding voor het bodemleven
-Ontgiftende werking op de bodem
-Snellere beschikbaarheid van de opneembare voedingsstoffen voor de plant
-Micro-organismen die in de bokashi aanwezig zijn, zorgen voor de productie van belangrijke bioactieve stoffen (enzymen, natuurlijke antibiotica, groeihormonen, vitaminen, antioxidanten.
-Een verschuiving naar een opbouwende ziekte-onderdrukkende bodem
-Ideaal voor mensen met een kleine tuin, terras, daktuin of balkon
-Ideaal voor ouderen voor wie traditioneel composteren te veel werk wordt
Maak 100% plantenvoeding van je keukenafval!
Bokashi cake of massa, rijpe bokashi, of bokashi voor-compost…. allemaal termen voor wat er aan het einde van het proces overblijft in je emmer.
Samen met de bokashi starter ofwel bokashi bran ofwel bokashi zemelen, zorg je ervoor dat verse keukenresten (biologisch of niet) niet zullen rotten en stinken. Deze starter kun je eventueel ook zelf maken voor een heel jaar lang, hoewel gekochte starter vrij lang meegaat. Ikzelf was mijn fruit zelfs, voordat ik de (bananen)schillen ervan in de emmer doe, en heb ook minder bran nodig.
Het afgetapte vocht (bokashi-vloeistof, bokashi-thee, bokashi-sap) van de bokashi is echt een fantastische en bijna gratis meststof voor overal in de tuin, maar ook voor je kamerplanten!
Bokashi is een geweldige manier om rijke, levende aarde te maken van alledaagse voedselresten, en zelfs onkruid uit de tuin. Wanneer dit soort organisch materiaal in een luchtdichte emmer of container wordt gedaan, met bokashi zemelen, fermenteert het in een paar weken. Er zijn geen problemen met geur en je kunt dit desgewenst binnenshuis doen.
Het gefermenteerde materiaal wordt daarna rechtstreeks in de grond of een pot of plantcontainer gegraven, waar het snel wordt omgezet in aarde. Ideaal om in te planten, of om later te gebruiken als humusrijke organische meststof of verrijkte tuinaarde voor goedkoop tuinieren.
Bokashi in de aarde is een goed begin!
Wanneer je voor het eerst gaat planten, kun je je moestuin een goede start geven met veel bokashi in een greppel onder andere. Als je superharde kleigrond hebt, of een arme (zand)grond om mee te beginnen, zal het de structuur van de bodem verbeteren en bodemleven aantrekken, zoals: meer wormen en microben, waardoor je planten beter zullen gaan groeien met minder ziekten.
Waarom spoelen de Bokashi voedingsstoffen niet weg in de bodem?
Dit is belangrijk! In tegenstelling tot chemische meststoffen, blijven de voedingsstoffen van bokashi in de bodem zitten! Eén van de redenen waarom bokashi zo goed is voor de bodem, is dat het de microben voedt. Dit is iets heel anders dan chemische bemesting, waarbij voedingsstoffen naar de planten worden geleid en ongebruikte voedingsstoffen worden weggespoeld. De voedingsstoffen van Bokashi blijven in de bodem, totdat ze nodig zijn, dankzij een briljant proces dat ‘mineralisatie’ heet. Verbazingwekkend, toch?
De beste aarde voor je potplanten
Potplanten hebben de neiging om vrij snel uit te drogen, en in een warm klimaat zal de grond behoorlijk heet en droog worden. Eén van de geweldige dingen van bokashi is, dat het een enorme hoeveelheid organisch materiaal toevoegt aan welk bodemsubstraat je ook gebruikt: turf, klei, zand…. Dit verbetert het vermogen om vocht langer vast te houden. Zodat wanneer je je tuin bewatert, deze ook daadwerkelijk bewaterd blijft. Ja!
Maar er is nog een probleempje. Containers hebben altijd afvoergaten, en al het water, dat niet onmiddellijk wordt vastgehouden, loopt dus weg. Het is zo jammer om veel bokashi in de aarde te hebben, om te zien hoe veel van die voedingsstoffen wegspoelen door de drainagegaten in de potten…. verloren in het grind of asfalt.
Hoe Jenny dit oplost, kun je verder lezen in haar artikel door op bovenstaande link te klikken. Ikzelf ben geen voorstander van plastic, maar plastic kan in noodgevallen nuttig zijn of wanneer je gewoon weinig te besteden hebt. De bloemen en kruiden, die je op je terras en balkon, of in je stadstuin kweekt, zullen zoveel gezonder en sterker zijn dan je gewend bent. En misschien hebben ze zelfs wormen.
Hoe gebruik je Bokashi-sap?
Het vocht of de vloeistof, die je uit je bokashi-emmer laat lopen (of verzamelt zonder dat kraantje), is een geweldige vloeibare meststof voor bijna alles in je tuin! Gebruik het ongeveer zoals je elke andere vloeibare meststof zou gebruiken. Houd je planten wel in de gaten daarna, en daarom moet je het sterk verdunnen met liefst niet-gechloreerd of regenwater.
De gouden regel is 1:100 verdunning, en 1:1000 voor baby plantjes. Dat is 10 ml mengen in 10.000 ml ofwel 10 liter water. Dat is 2 tl op een halve liter water. Dat is 1 el op ca. 1 liter water.
1 tl = 2 ml, maar andere sites zeggen 5 ml
1 el = 12 ml, en andere sites zeggen 15 ml
Laat kraanwater 48 uur staan in een emmer of ander vat, en de meeste chloor zal verdampen. Of los een mespuntje vitamine C op in een grote hoeveelheid kraanwater, waarna je het bijna direct kunt gebruiken. Chloor doodt namelijk de nuttige bacteriën!
Maak je geen zorgen; het zal de zuurgraad van de bodem niet verlagen.
De vloeistof stinkt een beetje; dit is normaal. Direct na het aftappen, moet je de vloeistof in een gesloten fles of potje bewaren. In de koelkast kun je het voor langere tijd bewaren (misschien zelfs enkele maanden), maar ook buiten de koelkast, zolang je het maar afgesloten bewaart. Moeilijk te zeggen hoelang precies, maar dat je het a la minute moet gebruiken, is gewoon niet waar! Natuurlijk zal na enkele maanden de werking wel minder zijn.
Je kunt de bokashi-sap gewoon tweemaal per week gebruiken of minder, wat je maar wilt. Laat je niets wijsmaken over ‘overbemesten’. En wil je niet besproeien met een gieter, kun je er ook voor kiezen om voorzichtig rondom je planten te bewateren, en kijken hoe ze erop reageren.
Hoe nemen planten de voedingsstoffen uit Bokashi op?
Hier volgt een korte inleiding in de biologie van bokashi! En hoe komt het dat je direct in gefermenteerde bokashi kunt planten, zonder dat het eerst in aarde verandert? Wat gebeurt er eigenlijk in een bokashi-emmer? En mocht je geïnteresseerd zijn, hoe nemen planten de voedingsstoffen op, die ze nodig hebben uit de bokashi in de bodem?
Ik vind het geweldig, de manier hoe Jenny haar ervaringen met bokashi deelt (of deelde) met de wereld via haar website en haar YouTube kanaal; hier word je echt blij van.
Hoe kan ik de Bokashi-vloeistof bewaren?
Zodra je het vocht hebt afgetapt, dagelijks of wekelijks, afhankelijk hoe vochtig je bokashi is, sluit het dan meteen goed af. Je kunt het natuurlijk in een plastic flesje doen, maar beter is in een glazen potje met schroefdeksel, of in een glazen fles. Je kunt het daarna gewoon bewaren, maar in de koelkast bewaar je het langer. Sommige websites vertellen je dat je het meteen moet gebruiken, maar dat is niet per se noodzakelijk, zolang je het maar koel en luchtdicht bewaart! En anders kun je het nog altijd invriezen voor later. Vergeet het dan niet even te labelen.
Moet ik mijn keukenresten verkleinen tot stukjes van 5 x 5 cm?
Wel, hoe kleiner hoe beter, maar dit is niet per se noodzakelijk. Het fermentatieproces zal alleen wat langzamer verlopen, als je er bijvoorbeeld grovere stukken avocado- of sinaasappelschillen in zou doen.
Kan ik koffiedik in mijn Bokashi-emmer doen?
Ja, zoveel als je wilt. Koffieprut is een geweldige bron van voedingsstoffen voor je tuin en potplanten. Gebruik ze direct op de aarde, of doe ze in je bokashi-bak. Maar zorg ervoor dat je ze eerst laat uitlekken, wanneer je bokashi al vochtig genoeg is van zichzelf, en anders hoeft dit niet. Gebruik je voornamelijk fruitschillen en andere droge schillen, dan kan je bokashi te droog worden, en kun je gerust een weinig water toevoegen. Gebruik hierbij gewoon je gezond verstand.
Nu is het wel zo dat de koffie van vandaag helaas onzuiverheden en zware metalen bevat, die je eigenlijk niet in je bodem wilt hebben, dus aan jou de keus.
Kan ik herfstbladeren toevoegen aan mijn Bokashi-emmer?
Droge bladeren zijn geen afval; ze zijn rijk aan voedingsstoffen. Ja, je kunt ook bladeren toevoegen aan je bokashi.
Wat is niet geschikt voor Bokashi?
Grote botten (sommige mensen doen dit wel), zaagsel, wijn, melk, as en asresten (mits zeer goed verdeeld), beschimmelde of verrotte resten, soep, sauzen.
Olie alleen in zeer beperkte mate.
Azijn in beperkte mate.
Krantenpapier, eierdozen, stukjes karton alleen in beperkte mate en dan alleen wanneer de inhoud van de emmer veel te nat is geworden. Wanneer voedselresten echt te nat zijn, laat het dan eerst een beetje uitlekken voordat je het in de emmer stopt.
Water, alleen als de inhoud van de bokashi-emmer te droog is en je bijvoorbeeld een week of langer moet wachten om vloeistof af te tappen.
Open de emmer niet meer dan noodzakelijk, beter niet vaker dan 1 keer per dag, zodat het proces niet te veel vertraagd wordt. Je kunt je etensresten van een dag gewoon verzamelen in een bakje of schaaltje.
Wat als mijn Bokashi-emmer vol is?
De volgende stap is een makkelijke! Laat de emmer gewoon twee weken in alle rust fermenteren, bij kamertemperatuur, of op een warme plek, maar uit direct zonlicht, en niet boven de 40 graden. Zodra de emmer vol is, moeten de microben hun werk doen, zich in aantal vermenigvuldigen en het voedselafval klaarmaken om aarde te worden. Voor ons is dit een onzichtbaar proces, maar er gebeurt veel dat we niet kunnen zien. Het komt erop neer dat de bacteriën en schimmels in de bokashi-zemelen tot leven komen als ze in dit paradijs van voedsel en vocht belanden. Ze vermenigvuldigen zich (mogelijk elke 20 minuten) en werken zich een weg door de eiwitten op hun pad, breken deze af in hun samenstellende delen: aminozuren en dergelijke, en produceren verschillende enzymen, etc., die de bouwstenen zijn, die voedingsstoffen beschikbaar maken voor planten in de toekomstige bodem.
Je hoeft de emmer gedurende die tijd niet te openen en te sluiten. Kijk gerust even, maar hoe minder zuurstof er in het proces komt, hoe beter. Wanneer je een emmer met een kraan hebt, moet je de emmer gedurende deze tijd waarschijnlijk aftappen. Hier is geen standaardregel voor! Het hangt allemaal af van wat voor soort voedselafval of -resten je hebt, en hoe nat het is. Sommige emmers kunnen min of meer droog zijn.
Zomeremmers hebben de neiging om meer vloeistof te produceren, winteremmers minder; dit komt vaak door het soort voedsel dat we eten (en weggooien) in de verschillende seizoenen. Er is een groot verschil tussen watermeloen en sla in de zomer, en pompoen en aardappelpuree in de winter.
Hoe dan ook, houd de bokashi-vloeistof in de gaten.
Wanneer je je emmer na een week of twee opent, zie je dat deze mogelijk bedekt is met witte schimmelsporen (mycelia of zwamvlokken). Dit is een uitstekend teken dat je gefermenteerde materie gezond is! Soms vind je ook mycelium in de bodem of compost, wat wijst op gezonde, vruchtbare aarde!
Begin ondertussen met het vullen van je tweede emmer (of afsluitbare bak of emmer) in de keuken, net zoals je met je eerste emmer hebt gedaan.
Na het legen van de bokashi, maak je de emmer het beste schoon met alleen water. Maar bij het allereerste gebruik, gebruik je ook een weinig afwasmiddel, en spoel je het daarna grondig na met water.
Hoeveel emmers heb je nodig?
Elk huishouden is anders, maar idealiter heb je er minimaal twee nodig. Als je veel meer dan een liter voedselafval per dag produceert, heb je er waarschijnlijk drie of zelfs vier nodig.
Als het je een paar weken kost om één emmer te vullen, of een maand, of je bent weg geweest en hebt een bijna volle emmer achtergelaten, dan kun je de twee weken fermentatieperiode waarschijnlijk inkorten. De microben hebben immers al genoeg tijd gehad om aan de slag te gaan. En wanneer je emmer op een plek staat beneden de 20 graden, kun je je emmer ook langer in rust laten fermenteren, nadat deze vol is.
Help, ik heb geen tweede Bokashi-emmer!
Geen zorgen. Als je beschikt over een simpele emmer, – het beste eentje waar ooit voedsel in heeft gezeten – en deze is goed afsluitbaar, dan kun je daar ook tijdelijk je etensresten in gooien, net zoals je dat deed in de bokashi-emmer. Als deze vol is, moet je de inhoud wel overgieten in de inmiddels lege bokashi-emmer. Restaurants hebben vaak wel van dit soort voedselcontainers staan, waar ze vanaf willen. Je kunt dus zelfs bokashi maken zonder zo’n luxe bokashi-emmer.
Sommigen slagen er zelfs in om in de eerste zes maanden zo’n 1.000 liter bokashi voedselafval om te zetten in compost, met 5 emmers zonder kraantje, die tegelijkertijd staan te fermenteren. De inhoud wordt daarna in de tuin begraven. Nadeel is dat je er niet de bokashi-vloeistof van hebt, tenzij je minder papier toevoegt natuurlijk. En als je een emmer zonder kraan gebruikt, heb je later waarschijnlijk heel wat papier in de grond. Maar, dikke proppen krantenpapier zijn bijvoorbeeld geweldig als mulch (toplaag) rond bessenstruiken en vaste planten. Ze zijn doordrenkt met voedingsstoffen en microben, en zolang je ze verankert met een of andere vorm van schors, houtsnippers of takken, zullen ze uitstekend werk leveren door wormen aan te trekken, de groei van onkruid te vertragen en vocht vast te houden.
Hoe ‘fix’ je een natte en een beetje vies ruikende Bokashi-emmer?
Hoe los je dat op? De meeste websites adviseren: weggooien! Twee dingen, die heel belangrijk zijn bij bokashi is, dat je emmer luchtdicht moet zijn, en dat hij niet te nat mag zijn van binnen. Te veel vocht, en het kan gaan ruiken. Het belangrijkste is dat wat er ook gebeurt, je bokashi zal nog steeds goede grond opleveren, dus gooi het ajb niet weg! Maar begraaf het alsnog in je tuin, bijvoorbeeld, en niet te dicht bij je moestuinplanten. Het zal de biologie van je aarde echt niet aantasten.
Krantenpapier, ja of nee?
Het voegt geen voedingsstoffen toe en fermenteert niet goed, maar een krant is een geweldige manier om reuk of stank, veroorzaakt door teveel condensatie, tegen te gaan. De in microben en voedingsstoffen gedrenkte krant is ook heel goed als mulch onder je struiken of bomen.
De inkt? Prima in Europa; elders moet je het controleren! Nu, dit lijkt me persoonlijk moeilijk te checken, gezien men niet altijd de waarheid vertelt. Ikzelf zou gaan voor stukjes onbedrukt karton, zonder labels, plastic, nietjes en lijmresten, of een niet geverfde eierdoos bovenin de emmer, zodat dit de geur weer verdrijft.
Hoe gebruik je Bokashi met tomatenzaailingen?
Enkele opties voor het oppotten van bijvoorbeeld tomaten met bokashi: met verse bokashi-cake, bokashi starter, bokashi-sap, of alleen EM*? Ze werken allemaal. Met verse bokashi: vul een kwart van de plantencontainer met aarde, vul de pot verder tot de helft met bokashi, en maak de pot verder vol met een flinke laag aarde. Daar plant je dan je tomatenplantje in. Is je tomatenplant te groot? Wacht dan 1, of nog beter, 2 weken met het planten in de container, zodat de wortels niet direct in contact komen met de nog zure grond. Zelfs als je bokashi nog geen aarde is geworden, kunnen je planten er alles uit halen, wat ze nodig hebben, op voorwaarde dat hij die 2 belangrijke weken heeft gehad om de pH-waarde te stabiliseren!
*EM, wat is dat?
Langdurig, intensief gebruik van chemicaliën en kunstmest zal de bodem eerder uitputten dan veranderen in een werkelijk productieve bodem. EM, afgekort voor ‘Effectieve Micro-organismen’, is een middel dat in staat is, zelfs onder slechte condities, de grond te bewegen tot regeneratie. Melkzuurbacteriën, fotosynthetiserende bacteriën, schimmels en gisten zijn enkele van de regeneratieve micro-organismen, die tot de EM-groep behoren. EM is een vloeibaar concentraat, dat wordt geproduceerd in vaten met cultures van meer dan tachtig soorten micro-organismen. Waar EM in de grond aanwezig is, en de micro-organismen zich vermenigvuldigen, wordt water en lucht in de grond gezuiverd. De micro-organismen scheiden grote hoeveelheden voedingsstoffen af, waaronder vitaminen, aminozuren en organische zuren. Ook treedt een verbetering op in het anti-oxidatieniveau, wat het immuunsysteem versterkt. Nu, weet dat bokashi starter werd gefermenteerd met EM, een proces wat je ook zelf thuis kunt doen.
Containers en potplanten – Bokashi aarde maken in een plantenbak
Je kunt een hele tuin laten groeien zonder aarde in de grond. De resultaten kunnen fantastisch zijn. En de mogelijkheden zijn eindeloos als je op de hoek van de straat een tuin kunt aanleggen, een achtertuin, een vlonder, wat bestrating, een stukje asfalt of grind, of een terras.
De zogenaamde aarde of potmix, die je in de tuinwinkel koopt, doet gewoon niet het werk dat hij moet doen! De voedingsstoffen in die potmix, meestal in chemische vorm, zijn op. Er zat nooit enig microleven in. En als gevolg daarvan hebben planten het moeilijk. Gooi die potaarde uit de winkel niet weg! De oplossing is om deze aarde te renoveren door ze te mengen met bokashi. Het belangrijkste is dat je nooit grond weggooit, omdat deze nutteloos zou zijn geworden.
Een goede methode is om een onderlaag drainagemateriaal in je plantenbak te leggen: grind, stenen, gebroken keramiek, etc. Daarna een laagje aarde; het maakt niet uit hoe arm het is! Daarna een laagje bokashi, rechtstreeks uit de emmer waar het heeft gefermenteerd. Nog een laag arme grond. En tot slot een laag ‘mooie’ aarde, die er goed uitziet (mocht je die hebben). Op die manier kun je van te voren al een hele reeks van deze containers of potten klaarmaken, klaar voor het komende seizoen, bijvoorbeeld. Winter of kou is geen probleem. Planten zullen straks ongetwijfeld fantastisch gaan groeien!
Heb je haast met planten? Wacht dan toch nog twee weken met het planten in dit soort aarde. En zelfs wanneer je nog steeds sporen van bokashi kunt zien, is het prima om je bloemen of kruiden erin te planten. En vóór je het weet, zit er een wormenkolonie in je containertuin, ja, zelfs in stedelijke gebieden! Het is gewoon om blij van te worden, want wormen zijn geweldig.
Kan ik tuinafval gebruiken?
Een andere geweldige manier om groenafval rechtstreeks te composteren, is door het tegelijkertijd met je bokashi in de grond te begraven. Graaf een geul of een gat of een gaatje, leg er groene tuinafval in, en bedek hem dan met de inhoud van de bokashi-emmer. De groene materialen (zoals bijv. gras) voegen voedingsstoffen, structuur en volume toe. De bokashi-microben zullen naar het nieuwe materiaal migreren, en hoewel het op zichzelf geen fermentatie zal zijn, krijg je veel meer impact van de bokashi, die je zojuist hebt ingegraven. Voor heel weinig werk. Ook groter groenafval, zoals stengels van zonnebloemen en aardperen, kunnen direct worden ingegraven. De bokashi wel even mengen met aarde (wat het proces versnelt), afdekken en planten maar!
Bruin afval kan op een vergelijkbare manier worden gebruikt, maar de voedingsstoffen werken iets anders. Groenafval bevat veel stikstof, geeft de planten direct een boost. Bruin afval, waaronder herfstbladeren, stukken hout en schors, takken en stengels die verhard zijn, zijn allemaal geweldige bronnen van koolstof. Omdat ze niet veel stikstof hebben, voeden ze de plant niet rechtstreeks, maar voeden ze wel de bodem. Dit doen ze door koolstof, structuur en een goede maaltijd toe te voegen voor veel van de microwezens in de bodem. Voeg ze dus toe waar je kunt. Een andere optie is een verhoogd tuinbed.
Als je bruin afval hebt gebruikt: een extra flinke dosis bokashi, of veel groenmateriaal, of misschien wat paardenmest, lossen het probleem van teveel stikstof opnemen uit de omliggende aarde op. Soms kan het voldoende zijn om het te verhelpen met alleen een paar flessen bokashi-vloeistof, of een paar gieters met brandnetel-, smeerwortel- of urinemeststof, etc. Maar dit soort houtachtig, bruin spul vormt een uitstekende basis voor een tuinbed. Het maakt ook een geweldige bruine oppervlakte mulch.
Hoe diep moet je Bokashi ingraven?
Diepte? Bepaal de diepte waarop je je bokashi begraaft op basis van de behoeften van je planten. Je wilt dat hun wortels een beetje naar de voeding streven, dus liever lager dan hoger in de grond. Een andere reden om dieper te graven, zeg 30-40 cm, is om het minder interessant te maken voor de hond, de vos, etc. Maar dat kun je net zo makkelijk voorkomen door iets over de grond te leggen, als dit nodig blijkt te zijn.
Kan ik onkruid uit de tuin in mijn Bokashi-emmer doen?
Ja, je kunt onkruid aan je bokashi toevoegen. Het zure milieu in de bokashi-emmer zal alle wortels en zaden doden, zodat je het onkruid niet zult verspreiden wanneer je de bokashi cake later aan je tuin begraaft. Sommige tomaten- of pompoenzaden kunnen het echter overleven; in dat geval heb je gratis tomatenplantjes in je tuin, of pompoenzaailingen.
Hoeveel Bokashi kan je ingraven?
Als algemene vuistregel geldt dat ongeveer een derde bokashi en tweederde aarde een goede richtlijn is voor de meeste planten. Als je van plan bent rabarber, pompoen of een andere veeleisende plant te planten, kun je het beste streven naar een sterkere mix, bijvoorbeeld half om half.
Als je planten in een te sterke mix plant, zou het waarschijnlijk nog steeds goed moeten gaan. Alleen, ze zullen veel fruit en bloemen, etc., ontwikkelen. Het risico is dat alles groter kan zijn dan je zou willen. Misschien krijg je bijvoorbeeld kerstomaatjes, die op gewone tomaten lijken. Een ook al smaken ze nog steeds heerlijk, het was niet helemaal wat je bedoelde. 🙂
Heb je niet genoeg bokashi om een moestuin voor een gezin te onderhouden? Vraag dan je vrienden en buren of ze keukenresten voor je willen bewaren, of je kunt het aanvullen met andere vormen van meststof, zoals gratis paardenmest uit je omgeving.
Hoe kun je zien of je bodem verbetert? Eigenlijk kun je het normaal gesproken voelen. Goede grond ziet er geweldig uit en ruikt geweldig. Het zit vol met wormen en heeft een mooie variatie in textuur – een paar dikke stukjes, een paar korrelige, zanderige stukjes, en meestal nog een paar andere kleine kruiperige dingen. Geen wormen betekent meestal arme grond! En wanneer tuinders al een tijdje bokashi toevoegen, duiken de wormen plotseling op. Het is hun boodschap aan ons: we zijn er, dus het is goed. Je hebt het juiste gedaan. Deze tuin is goed. We blijven.
Wat kun je nog meer doen met Bokashi?
Maak je eigen ‘aarde-fabriek’!
Je kunt een grondfabriek zowel binnen als buiten hebben, alleen, binnen mogen de containers niet lekken. Dit is een geweldige manier om je gefermenteerde bokashi te gebruiken, zonder dat je gaten of trenches hoeft te graven. Je hebt een soort plastic opbergdoos nodig, met of zonder deksel (hoewel het belangrijk is dat de deksel niet luchtdicht is; een grondfabriek moet ademen!).
Leg een paar schepjes gewone oude tuingrond op de bodem van de bak, of restanten van een potplant of uitgeputte grond uit een plantenbak. Voeg een emmer gefermenteerde bokashi toe. Voeg nu wat meer aarde toe, zeg 50/50, en meng en roer een beetje, zodat het voedsel redelijk in contact is met de aarde. Een toplaag van bijvoorbeeld 10 cm aarde – van welke kwaliteit dan ook – is prima. Plaats het deksel er losjes op als je er een hebt. Anders kun je er gewoon een oude handdoek of een krant overheen gooien, om het vocht binnen te houden. Bescherm indien nodig tegen regen of dieren. Dat is het! Wanneer je dit binnen doet, hoeft er geen deksel op, want het moet kunnen ademen.
Als je over een paar weken gaat kijken, zie je dat er al meer aarde en minder voedsel (bokashi) is. Wat je uiteindelijk overhoudt, is ‘superaarde’, een uitstekende bodemverbeteraar en vitamine-boost, extreem voedzaam dus! Sowieso een betere compost dan die je in de winkel koopt.
Je kunt je grondfabriek min of meer voor altijd runnen. Schep gewoon de aarde eruit, die je nodig hebt voor de tuin of elders, en laat wat in de doos liggen om te mengen met je volgende bokashi-emmer inhoud.
Als je te veel aarde hebt, kun je een nieuwe doos maken, of een deel van de klaargemaakte aarde in zwarte vuilniszakken scheppen, om later te gebruiken, of aan je vrienden te geven!
De kans is groot dat er wat witte schimmel op de grond ontstaat. Goed! Net als in jouw bokashi-emmer is dat een teken dat de microben hun werk doen en de grond koloniseren! Meng het als je er last van hebt, anders laat je het gewoon zitten.
Bladeren zijn geweldig! Gooi een paar handen vol herfstbladeren in je doos, en zie hoe ze verdwijnen. Ze zijn goed voor de bodemstructuur, handig als je niet genoeg tuingrond in je bak hebt.
De temperatuur: warm is goed! Onder de 20 graden, zal het proces langzamer verlopen. Niet zo heet, dat je de microben doodt; houd het onder de 40 graden Celsius. En niet zo koud, dat er niets gebeurt (minder dan +6 graden). Op een zonnige plek, op het balkon, in de kelder bij de CV-ketel, in de schuur, de wasruimte, de garage…. het werkt allemaal. En het maakt niet uit of je aarde-fabriek bevriest, de microben komen in het voorjaar weer tot leven en gaan door met hun werk.
Ja, zelfs als de oude aarde vol oude wortels zit, is dat geen probleem! De oude wortels en plantenresten worden door het proces verzorgd. Ze zullen uiteindelijk een rijke, levende grond worden, zoals al het andere in de grondfabriek, en er zal niets verloren gaan.
Soms doet een grondfabriek met veel veencompost helemaal niets. Dit soort turf (dat afkomstig is van veenmos en dat vervolgens werd gesteriliseerd) bevat totaal geen bodemmicroben meer door sterilisatie! De enige oplossing is dan om er echte, dus levende aarde aan toe te voegen.
De beste manier om overtollig vocht tegen te gaan is om iedere grondfabriek te starten met een laag absorberend materiaal, tenzij het vocht buiten goed kan weglopen.
Een andere methode, die geweldig is in de winter, is om een oude compostbak te gebruiken om bokashi-aarde te maken. Als je toevallig een oude compostbak in je tuin hebt staan, zul je al snel merken dat deze niet meer wordt gebruikt als je al een tijdje bokashi doet.
Als het een draagbare compostbak is, kun je hem oppakken en naar een plek in de tuin verplaatsen met aarde, die verbeterd moet worden, en hem gebruiken als een bodemloos vat. Het is perfect als je in een kouder klimaat leeft met een winterseizoen, waarin je niets in de groentetuin kweekt. Als je hem al op zijn plaats hebt gezet, komen alle wegstromende voedingsstoffen op een waardevolle plek terecht. En als het tijd is om hem te legen, kun je hopelijk de compostbak optillen en de inhoud eruit schudden. Je vindt misschien een mix van fantastische aarde, grote bosjes wormen en wat on-omgezet materiaal. Je kunt verspreiden wat klaar is, of begraven wat nog niet klaar is, bijvoorbeeld.
Een heel belangrijk ding hierbij is echter dat bokashi, in tegenstelling tot traditioneel composteren, nooit op een stapel mag liggen. Het moet altijd afgedekt zijn.
Houtsnippers zijn een geweldige bron van mulch in de tuin, maar moeten worden aangevuld met voedingsstoffen voordat je ze gebruikt, anders stelen ze stikstof van je planten tijdens het afbreken. Houtsnippers kun je eerst ‘opladen’ met bokashi-vloeistof, bijvoorbeeld.
Je kunt er houtskool mee ‘opladen’ tot Biochar
Compostversneller
Puur of verdund kun je de bokashi-vloeistof over je composthoop sproeien.
Afvoerreiniger
Je hebt mogelijk geen chemische afvoerreiniger voor je gootsteen meer nodig, door een teveel aan bokashi-sap (puur) door je afvoer te laten stromen.
Bokashi is een echt vergevingsgezind proces
Het is best lastig als het echt misgaat. En ook al gaat het een beetje mis, leer van je fout, begraaf het hoe dan ook ergens in de tuin, dan is het te zijner tijd aarde.
Je weet dat het werkt, omdat je planten het je vertellen!
Het verschil in de manier waarop ze groeien in echt goede grond, vergeleken met hoe ze groeien in arme, levenloze grond, of aarde uit de winkel, is echt behoorlijk extreem. Hoogstwaarschijnlijk vraag je je af waarom je niet eerder bent begonnen!
Commentaren:
‘Een van de beste tuinbeslissingen die ik heb genomen, is beginnen met het gebruik van bokashi. Deze methode is zo effectief en gemakkelijk. Probeer het eens!’ – Jenny van Bokashiworld
‘Ik heb een opmerkelijk succesvolle bokashi-emmer, die net een groot stuk met witte schimmel bedekte compost heeft opgeleverd om het straks te begraven in de aarde. Ik heb gespeeld met kombucha, zuurdesemstarter, rijstwater, maar uiteindelijk was het ding, dat het echt in een hogere versnelling schopte de overvloedige hoeveelheden [biologische!) yoghurtwei. Ik heb net een kopje of twee bovenop gegooid elke keer dat ik yoghurt maak (wekelijks, geven of nemen). Werkt geweldig.’
‘Dit is voor mij wel de vondst van het jaar: die omgedraaide bloempot (in de tuin) met rijpe bokashi. Er komt prachtige compost onder vandaan….’
‘Ik kwam nog iets tegen wat ik niet eerder gezien had, in een Nederlands filmpje over de Bokashi-emmer. Handig voor kleine tuinen…. Vul een terracotta bloempot met een beetje grond en vul hem af met gerijpte Bokashi. Zet hem op zijn kop bij een boom of struik (of in de moestuin). Na 6 weken is de Bokashi door de wormen verwerkt en kan de pot weg. Zo simpel als wat. Ik had ooit plastic afvoerpijpen met deksel ingegraven. Ik maakte steeds meer gaten in de buis, want het duurde veel te lang. Dit lijkt me veel handiger.’
‘Inderdaad, vondst van het jaar! Geen ge-emmer met aparte wormenbakken of ingegraven potten, wat heel veel langer duurt om er compost uit te krijgen.’
‘Ik heb gezien hoe fantastisch basilicum het doet op oude aarde gemengd met bokashi. Ik lees dat bokashi meer voedingsstoffen bevat dan compost, omdat het gefermenteerd is.’
Bovenstaande over yoghurt is precies wat ik dacht om ook eens uit te proberen, gewoon als alternatief voor de steeds duurder wordende bokashi starter. Hoewel deze bokashi bran lang meegaat (een half jaartje meen ik), kun je het ook zelf maken. Hierover zijn talloze filmpjes te vinden op YouTube. Een alternatief is biologische kwark of biogarde. Wanneer je daar een schepje uitneemt voor consumptie, ontstaat er al snel een laagje vocht bovenin die gekochte beker kwark, die je blijkbaar prima kunt gebruiken en besprenkelen in je bokashi-emmer, slechts eenmaal per week, in plaats van bijna dagelijks bij iedere 5 cm laag voedselafval die je erin deponeert. Zeker het proberen waard!
Wanneer je helemaal geen bokashi-bran in huis hebt voor een eerste laagje op de bodem van de emmer, zou je de eerste laag afval eerst zorgvuldig kunnen mengen met een weinig van die kwark- of yoghurtwei, om een goede start te maken.
‘Ik doe al ruim tien jaar aan bokashi, maar toch vind ik het leuk om af en toe in mijn ‘bokashi-plekken’ rond te snuffelen, om te zien hoe het gaat. Ze blijven mij verbazen! Elke keer als ik stukjes eierschaal vind, of een stukje avocadoschil of een steen, ben ik gewoon een beetje onder de indruk. Het was echt hier dat ik die laatste emmer heb gegraven! Er is niets meer van te zien, alleen donkere, gezonde grond en een paar stukjes en beetjes, die nog niet helemaal zijn vergaan. Meestal een flink aantal wormen.’
Zie ook:
Kun je Bokashi startercultuur ook zelf maken?
Bronnen:
Get started with bokashi! [Jenny doing bokashi for 13 or 14 years]
